Pijneducatie & Pijnmanagement

Wat is pijn?

Pijn is een complexe problematiek, het is een reactie van ons lichaam om ons te beschermen op prikkels van buitenaf. Het is ons verdedigingsmechanisme om verdere beschadiging of mogelijk beschadiging van weefsel te voorkomen. Niet alle prikkels zijn voor iedereen gelijk, het is de interpretatie van onze hersenen die de prikkel waarnemen en een signaal terug sturen om al dan niet pijn waar te nemen. Hierdoor ontstaat er een pijngrens/tolerantie en die kan voor iedereen verschillend zijn.

Er zijn verschillende soorten van pijn.
Acute pijn ontstaat plots en gaat snel weer voorbij wanneer de prikkel verdwijnt of de wonde hersteld is. Bijvoorbeeld: pijn na een val of na een operatie. Hier is een duidelijk verband tussen de prikkel en de pijn. Het waarschuwt ons lichaam voor aanwezige of dreigende weefselbeschadiging.
Chronische pijn is pijn die vaak langer dan 3 maanden voortdurend aanwezig is. Deze pijn kan met korte periodes weg gaan en weer terugkeren. Het is een alarmsignaal van ons lichaam. Dit gaat vaak gepaard met lichamelijk en psychisch lijden.

Als we de definitie van pijn bekijken, is hier na 40 jaar verandering in gekomen, zodat ook patiënten met chronische pijnproblematiek eindelijk beter begrepen worden.

Definitie anno 1979:

"Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die verband houdt met werkelijke en potentiële weefselschade of beschreven in termen van dergelijke schade."

Definitie anno 2020:

"Pijn is een onaangename sensorische en emotionele ervaring die verband houdt met, of lijkt op verband te hebben met, werkelijke of potentiële weefselschade."

Met 6 belangrijke opmerkingen:

  • Pijn is altijd een persoonlijke ervaring die in verschillende mate wordt beïnvloed door biologische, psychologische en sociale factoren.
  • Pijn en nociceptie zijn verschillende verschijnselen. Pijn kan niet alleen worden afgeleid uit activiteit in sensorische neuronen.
  • Door hun levenservaringen leren individuen het concept van pijn.
  • Iemands weergave van een ervaring als pijn moet worden gerespecteerd.
  • Hoewel pijn meestal een adaptieve rol heeft, kan het nadelige effecten hebben op het functioneren en op het sociale en psychologische welzijn.
  • Verbale beschrijving is slechts een van de vele gedragingen om pijn te uiten; het onvermogen om te communiceren, neemt niet weg dat een mens of een niet-menselijk dier pijn ervaart.

Wat is pijneducatie en behandeling van pijn?

De laatste jaren is het inzicht in deze complexe problematiek verbeterd, met name het ontstaan van pijn en de behandeling ervan. Het voornaamste bij aanhoudende pijnproblematiek is dat de patiënt goed begrijpt:

  • Waarvan de pijn afkomstig (≠ weefselschade)
  • Waarom deze zo fel aanwezig is en blijft
  • Waardoor wordt pijn beïnvloed
  • Hoe ze moeten of beter kunnen omgaan met de pijn

Na een beter inzicht in de doelen van de patiënt, kan men overgaan tot de behandeling. Na de educatie over de problematiek die zich voordoet kan van start gegaan worden met: slaap- en stressmanagement, graded activity (+graded exposure), oefentherapie. Hierbij wordt vaak gebruik gemaakt van een activiteitendagboek.

Het gaat om een actieve behandelvorm waarbij inbreng van de patiënt noodzakelijk is om een gunstig resultaat te bekomen. Eventueel kan dit ondersteund worden door begeleiding van (pijn)psycholoog.

Slaap en stressproblemen houden veelal verband aan pijn, daarom wordt hier ook op ingegaan.

Meest voorkomende klachten:

  • Langdurige aanhoudende rug - nekpijn
  • Whiplash
  • Sudeck/CRPS
  • Chronische problematiek o.a. fibromyalgie, CVS, reumatische aandoeningen,...
  • Post-oncologische pijnklachten
  • Langdurige stress
  • Aanhoudende vermoeidheid
  • ...

Bron: IASP en opleiding pijneducatie september 2019